Tuinieren voor de geest – Sue Stuart-Smith
“Tuinieren is wat er gebeurt als twee creatieve energieën samenkomen – de creativiteit van de mens en die van de natuur. Het is een plek waar het ‘ik’ en het ‘niet-ik’ elkaar overlappen, een zone tussen wat we zelf kunnen bedenken en wat onze omgeving ons biedt om mee te werken.”
In ‘Tuinieren voor de geest’ onderzoekt Sue Stuart-Smith de relatie tussen tuinieren en een positievere gemoedstoestand. Haar onderzoek bestaat uit het observeren van verschillende therapeutische tuinen, tuintherapeuten en (tijdelijk) kwetsbare tuinders. Deze observaties omschrijft ze zorgvuldig. Hierdoor sta je naast Eddie die ‘zijn’ eucalyptus groet en hoor je Dorothy babbelen terwijl ze knoflook plant in de regen.
Stuart-Smith vult deze observaties aan met haar eigen ervaringen in haar prachtige tuin ‘The Barn Garden’. Ook duikt Stuart-Smith de boeken in. Ze analyseert zowel literatuur als vakliteratuur over therapeutisch tuinieren.
Het meest indrukwekkende vond ik de link die Stuart-Smith vond tussen onze hersenen en onze tuinen. Hoe inspireert Stuart-Smith’s onderzoek ons tot tuinders te worden van ons eigen gemoed?
© Tuinieren voor de geest – Hoe we gelukkiger worden van zaaien, wieden en snoeien
Hoe wij wieden, snoeien en bemesten in de tuin, zo wordt er in onze hersenen ook gewied, gesnoeid en bemest door cellen die ‘microglia’ heten. Stuart-Smith legt uit dat onze jonge hersenen een chaotische wildernis zijn van een slordige 500 miljard neuronen. Maar liefst 80% van deze neuronen moeten gesnoeid worden. Ongebruikte en beschadigde weggesnoeide delen van ons brein maken ruimte. Door de snoeibeurt en door een wondergroeimiddel eiwit dat microglia afgeven, kunnen gezonde en veel gebruikte hersencellen groeien en verstevigen.
Door biologisch te tuinieren, help je de tuinder in je hersenen
Psychofarmaca zijn als kunstmest. Een natuurlijke, bewuste, sociale levensstijl is als biologisch tuinieren. Volgens het hersenenonderzoek dat Stuart-Smith in haar boek aanhaalt, hebben rust en creativiteit invloed op de microglia. De vele onderzoeken over tuinieren die Stuart-Smith’s interpreteert en aanvult met haar interviews en observaties, wijzen erop dat contact met de natuur en tuinieren zorgen voor rust en creativiteit. Door letterlijk te tuinieren, ondersteunen wij onze metaforische biologische tuinder microglia in ons brein.
“Net als blauw brengt groen ons naar een lager spanningsniveau. De kleur groen is ‘de standaard stand’ van de hersenen. Het fotoreceptorgen dat in onze evolutionaire geschiedenis als eerste is ontstaan is het gevoeligst voor de golflengte van licht dat door groene planten wordt weerkaatst.”
Wij zijn natuur en de natuur is in ons
Hoewel we het vergeten lijken, zijn onderdeel van de natuur. Stuart-Smith geeft meerdere voorbeelden over taken in de tuin die ons terug in contact brengen met onze basis. Zoals het door de aarde te woelen met je blote handen.
“Een deel van het genoegen dat we in wroeten in de grond scheppen is de geur van vochtige aarde. Die geur ontstaat door bacteriën die in de grond actief zijn en wordt door de meeste mensen als prettig en rustgevend ervaren. …onze hersenen zijn er heel gevoelig voor, misschien wel omdat onze prehistorische voorouders aan de hand hiervan vormen van leven konden ontdekken.”
Als zoogdieren hebben we een nieuwsgierige aard, zo legt Stuart-Smith uit. Deze zorgt voor de lolligheid wanneer we iets uitproberen. Wanneer we onze dynamische natuurlijke omgeving observeren, inspireert de voortdurende beweging in de tuin ons tot experimenteren. “De beloning die door bloemen in het vooruitzicht worden gesteld voorzien … door middel van dopamine van nieuwe energie.” Hierdoor ervaren wij het tuinieren zelf als belonend. Als ons experiment resulteert in een prachtig kleurende en geurende bloem, dan kunnen wij mensen blijkbaar niet anders dan glimlachen.
“…in de structuur van een bloem zien we altijd proportionaliteit, evenwicht en harmonie, en daarop reageren we … want in de evolutie van de menselijke cultuur hebben de patronen die zich voordoen in de plantenwereld ongetwijfeld een rol gespeeld bij het ontstaan van de menselijke belangstelling voor abstracte schoonheid en wiskundige vormen.”
Verval als het begin van groei
Het snoeien en zaaien in de tuin is niet enkel gespiegeld in de biologische en evolutionaire psychologie. Ook de psychologische stroming psychoanalyse legt een link met snoeien en zaaien. Snoeien is namelijk zo heerlijk agressief om te doen. In de natuur is deze agressie het begin van groei en verjonging. Het is niet enkel toegestaan en is zelfs oké. Waar anders mag een lief mens snijden, hakken, zagen en stukmaken?
“…planten niet onmiddellijk op ons reageren, dat ze niet ineenkrimpen, niet glimlachten en geen pijn voelen, in elk geval niet op een voor ons herkenbare manier…” Hierdoor kunnen we ons overgeven aan hechtingsproblematiek, of een destructieve impuls, om direct daarna zorgzaam te herstellen. “…het feit dat je een plant geen pijn kunt doen, houdt in dat die ook geen wreedheid uitlokt. Werken met planten is daarom een veilige manier om iets te leren over zorg en tederheid – veel kan er niet misgaan.”
Tegenover het destructieve snoeien staat het hoopvolle zaaien. “Zaaien is een hoopvolle daad. Niet alles wat we zaaien zal ontkiemen, maar weten dat je je zaden in de grond hebt, verschaft toch een gevoel van veiligheid.” Hierboven las je dat de hoop biologische beloningen vrijgeeft. Daarbij geeft zaaien een hoopvolle metafoor, zoals Stuart-Smith ontdekte in de literatuur en in haar gesprekken met kwetsbare tuinders. Hoewel niet alles dat we zaaien ontkiemt, bevestigd dat wat wél ontkiemt ons zelfvertrouwen in relaties.
Leer hoe gezond tuinieren is voor het gemoed van de mens
Dus hoe inspireert Stuart-Smith ons tot tuinders te worden van ons eigen gemoed? Ze maakt gebruik van vele onderzoeken en best practices die door anderen zijn uitgevoerd en die door haar worden geanalyseerd. Ze heeft oog voor verschillende psychologische stromingen (biologisch, evolutionair, psychoanalyse, contextueel, gedrag, lichaamsgericht). Al deze informatie leert ons hoe gezond tuinieren is voor het gemoed van de mens. Alsof dit nog niet inspirerend genoeg is, beschrijft Stuart-Smith haar gedachten zo geurend en kleurend dat je door de tuin van haar gedachten kunt wandelen en deze bijna kunt ruiken en aanraken.
“We veranderen de wereld door iets te doen, en terwijl we daarmee bezig zijn, worden wij zelf ook veranderd.”
Meer tuinieren in je psyche
De vrijwilligers van OverPsychologie tuinieren óók graag. Daarom lees je in de eerste week van ieder nieuw seizoen een artikel over psychologisch tuinieren. Mis geen enkel artikel meer in deze serie en abonneer je op onze nieuwsbrief. Of bekijk de eerder gepubliceerde artikelen hier.
Tuinieren voor de geest
Hoe we gelukkiger worden van zaaien, wieden en snoeien
Sue Stuart-Smith
349 bladzijden
Informatief boek
De bezige bij
2021
Sue Stuart-Smith zaaide verschillende perkjes in. Haar talent voor de Engelse literatuur ontkiemde zich in de universiteit van Cambridge. In 2020 kwam het tot volwassenheid in dit boek ‘Tuinieren voor de geest‘. Haar interesse in mensen bloeide als arts en werd later in de vorm gesnoeid in haar werk als psychiater. Nog later werd het geënt met haar functie als psychotherapeut. Het tuinierstalent komt van de plant waarvan ze gestekt is en kwam tot bloei in de tuin van haar partners familie ‘The Barn Garden’.
