Waarom zou ik jóu vergeven?

Vergeef de ander en zorg voor jezelf

‘Vergeven doe je voor jezelf’, luidt de oude volkswijsheid. En die volkswijsheid wordt door psychologisch wetenschappelijk onderzoek ondersteund. Bijvoorbeeld door Esther Kluwer, bijzonder hoogleraar duurzame relaties. Zij onderzocht hoe, wat, wanneer en waarom je het beste kunt vergeven. En vooral die laatste vraag is interessant. Want, waarom zou je in vredesnaam iemand vergeven, als die ander je heel veel pijn deed? Je zou wel gek zijn, toch?

Vergeven is iets wat je met z’n tweeën doet. Het begint er immers al mee dat het leven, de wereld, een ziekte, of een persoon jou iets aandoet. Daarna ontstaat er gedrag tussen jou en de ander. Er komt ruzie, een (tijdelijke) breuk, of goedmaken met of zonder vergeving. Vergeven is dus op de eerste plaats gedrag dat zichtbaar is en zich afspeelt in een context. Je gedrag is herkenbaar als vergeving wanneer je jezelf opnieuw verbindt aan de ander. Bijvoorbeeld door een gesprek aan te gaan. De afstand wordt weer teruggebracht naar de afstand zoals die voor de kwetsuur was.

Tegelijkertijd is vergeven een psychologisch proces. Vergeven speelt zich binnenin jezelf af. Je zult emoties voelen. Na onrecht voel je vaak boosheid, verdriet en zorgen over herhaling in de toekomst. Naast die emoties gaan er waarschijnlijk ook allerlei gedachten door je hoofd. Sommige van die gedachten zullen niet mals zijn. Voor het tonen van vergeving aan de ander, gaat er dus vaak eerst een heel intern proces vooraf. De vergeving voelen in jezelf is herkenbaar aan het verdragen van gevoelens en gedachten. Daarna kun je deze terug ombuigen naar positieve gevoelens en gedachten ten aanzien van de ander. Om uiteindelijk de vergeving in gedrag te laten zien aan de omgeving.

Redenen om niet te vergeven

Vergeving is dus een transformatie van negatief, naar positief. Deze transformatie kost tijd en soms ook hard werk. Vergeving komt nu eenmaal sneller wanneer je betekenis geeft aan de kwetsuren. Het achterhalen van betekenis kost denkwerk, verandering van perspectief, uithuilen en tot rust komen. Als je betekenis vindt, dan kun je jezelf, de ander en de toestand begrijpen. Maar, nogmaals, waarom zou je al dat werk doen en betekenis zoeken in onrecht?

Het is menselijk om deze vraag te stellen: waarom zou ík vergeven? Er zijn immers verschillende redenen om NIET te vergeven. Sommige redenen gaan over de ander, en over de situatie.

de kwetsuur is onvergeeflijk
degene die jou kwetste, deed het expres
de ander toont geen schuld, maakt geen excuses, en heeft geen berouw

Stuk voor stuk goede redenen om niet te vergeven. Toch zijn er ook argumenten om wel te vergeven. Bijvoorbeeld als de ander het expres deed, of geen schuld toont, kun je door het gesprek aan te gaan jouw kant laten zien. Wie weet overtuig je de ander daar mee en komt het proces van vergeving alsnog op gang. Hiermee kun je wellicht herhaling in de toekomst voorkomen. Het vergevingsproces starten, terwijl allerlei externe factoren dit tegenspreken, geeft je ubuntu. Het leidt tot groei bij jezelf, de ander en de context. Dat klinkt mooi. Toch is het niet voor iedereen weggelegd. Soms kun je niet vergeven, om redenen die over jezelf gaan.

je persoonlijkheid zit vergeven in de weg, wellicht scoor je laag op altruïsme, of hoog op neuroticisme
jouw hechtingsstijl geeft te weinig vertrouwen, of
je cognitieve vermogens zijn ontoereikend, waardoor andere perspectieven overwegen je niet lukt

En dan is er zelfs nog een derde soort reden om niet te vergeven: de kwaliteit van de relatie. Als de relatie onbelangrijk voor je is, waarom zou je dan vergeven? Gelijk heb je! Als je geen Boeddha, Jezus of Dalai Lama hoeft te zijn, joh, dan laat je vergeving lekker zitten bij onbelangrijke mensen. Sterker nog, vergeven van mensen die niet belangrijk voor je zijn, vergroot psychologische spanning zelfs licht. En het vermindert ook andere positieve aspecten.

Vergeven is goed voor je welzijn

Andersom vergeef je mensen beter wél, als de relatie met hen belangrijk voor je is. Bijvoorbeeld wanneer je intense gevoelens hebt voor de ander, wanneer je sterk gehecht bent aan iemand, wanneer je de ander zeer frequent ziet of wanneer iemand belangrijk voor je kinderen is.

Lukt het je om in belangrijke relaties te vergeven, dan vergroot je jouw eigen welzijn. En gaat het om het vergeven van de andere ouder van je kinderen, dan vergroot je ook het welzijn van je kinderen. “Niet vergeven is inconsistent met hoge commitment”, zo concludeert Kluwer (2018) na haar wetenschappelijk onderzoek naar vergeving. Mensen krijgen spanning van inconsistentie. Kluwer ontdekte dat psychologische spanning oploopt wanneer je jouw dierbaren niet vergeeft. Terwijl de psychologische spanning wegzakt wanneer je dierbaren wel vergeeft.

Vergeven van belangrijke anderen is niet alleen goed voor psychologische spanning. De positieve aspecten zijn ook groter als je mensen vergeeft met wie je in een belangrijke relatie zit. Het verbetert de relatie en vermindert conflicten. Tegelijkertijd vermindert vergeving de negatieve aspecten. Deze negatieve aspecten verminderen zelfs veel meer bij de persoon die vergeeft, dan bij de persoon die vergeven wordt.

Daarmee klopt de oude volkswijsheid dus volgens Kluwer: vergeven doe je voor jezelf, niet voor de ander. “Het voordeel van vergeving hangt af van de relatie met de ander: vergeven heeft vooral sterke effecten in een hechte relatie of bij een hoge contact intentie/frequentie. Met name NIET vergeven bij hoge contact intentie/frequentie bij ex-partners heeft negatieve effecten.” Kluwer (2018).

Vergeven en compassie

Denk je aan vergeven, dan denk je aan compassie. In het boek “Compassie in je leven” geven Koster en Van den Brink je verschillende mooie manieren van compassie. Met al die oefeningen leer je met compassie kijken naar jezelf, de ander en de relaties die jou met de ander verbinden.

Koster en Van den Brink beginnen in hun boek over compassie bij de lezer zelf. Zij menen dat compassie eerst een intern psychologisch proces is, waar je de relatie met jezelf versterkt. Ook filosofen en religies gaan daarvan uit. Het lijkt dus logisch dat vergeven een proces is waar je eerst zelf tijd in steekt. Echter, vergeven gaat ook over het gedrag tussen jou en de ander. Dat gedrag beïnvloedt jouw persoonlijke proces weer. Gelukkig staan in het tweede deel van het boek oefeningen over compassie voor anderen. Op die manier kun je steeds afwisselen tussen vergeven als individueel en vergeven als gezamenlijk proces.

Zorg goed voor jezelf

De vraag “Waarom zou ik jóu vergeven” zou je volgens Kluwer dus het beste kunnen beantwoorden met een vervolgvraag. Wie is die ander voor jou? Is die ander niet zo betekenisvol dan ben je snel klaar. Je hoeft dan niet zoveel. Het wordt een stuk ingewikkelder als de ander belangrijk is voor je door liefde, een familieband of omdat je elkaar nog vaak tegen zult komen. Dan lijkt er werk aan de winkel. Gelukkig betaalt dat werk vooral degene die vergeeft uit. En dat is dan wel weer zo rechtvaardig.

Wil je meer lezen over vergeven op Over Psychologie? Bijvoorbeeld waarom je beter ook het kleine leed vergeeft? Of waarom vriendelijk samenwerken soms beter is en soms niet? Lees en luister dan verder op Over Psychologie, jouw site voor meer geluk.