Oogklepdenken – Ruben Mersch
“Onze neiging om alleen die informatie te zien die onze overtuigingen bevestigt en al het andere te negeren of af te kraken, is de gevaarlijkste vorm van oogklepdenken. Het zorgt ervoor dat we allemaal in onze eigen wereld leven.”
Reuben Mersch maakt met “Oogkleppen” niet enkel sociale psychologie en wetenschappelijk onderzoek begrijpelijk, hij toont vooral het gevaar van onbegrip. Lees in zijn boek waarom het goed is om je eigen overtuigingen te verwerpen. Word je er in de volgende 6 hoofdstukken bewust van dat het je waarschijnlijk niet lukt. Om daarna in het epiloog van Mersch te ontdekken wat je te doen staat.
Waarom zou je dat allemaal doen? Om in tijden van verdeeldheid onderdeel te worden van het antwoord. Niet het probleem. Want “Oogklepdenken” legt bloot hoe wetenschappelijk onderzoek rust en onrust in mensen en onze samenleving beïnvloedt. En díe kennis kan onze wereld goed gebruiken.
“Het vinden van patronen is het begin van alle kennis. Een patroon triggert ons om op zoek te aan naar een verklaring. In de wetenschap is het ontdekken van een patroon echter niet het eindpunt maar het begin.”
© “Oogklepdenken – Waarom we allemaal idioten zijn”
Ontmoet je eigenste emotionele idioot. Wees niet bang voor die ontmoeting. Mersch lacht je niet uit om je kwetsbaarheid. Sterker nog Mersch is een mede idioot. Net als dokters, bekende natuurkundige en andere baanbrekende wetenschappers. In dit boek is je idioot in goed gezelschap. Maar… maak je wel op om met je innerlijke idioot in dialoog te gaan en jezelf zo aan het twijfelen te brengen.
“Toeval is als overspel. … Toeval dat je zelf overkomt lijkt onwaarschijnlijker en dus betekenisvoller dan toeval dat iemand anders overkomt.”
Beter dan de verplichte schoolboeken
Mersch onderwijst over sociale psychologie, biologie, statistiek en de methode van wetenschappelijk onderzoek. Vandaar dat ik een aantal keer terugdacht aan de verplichte literatuur op school: “Sociale Psychologie” (Vonk, 2007), “Cijfers spreken” (Brinkman, 2006) en “Basisboek kwalitatief onderzoek” (Baarda e.a., 2005). Ook die boeken onderwijzen over menselijkheid en gedegen onderzoek en ze gaan zelfs dieper op de materie in. Waarom dan tóch “Oogklepdenken” openslaan? (Buiten de hilarische voorbeelden, geestige schrijfstijl en zelfspot, natuurlijk.)
Hoewel Mersch onderzoek als oplossing aandraagt, stimuleert hij je niet om wetenschappelijk onderzoek uit te voeren. Wel spreekt hij je emotionele kant direct toe en legt hij het belang uit van verder lezen dan je neus lang is. “Het meest fantastische is dat ze de resultaten van deze meta-analyses netjes op hun website plaatsen. Loop dus nu naar je computer en zet www.cochrane.org in je bookmarks.” Hij inspireert je tot het lézen van onderzoeken en het beoordelen van de gebruikte methode.
Bewuster van nonsens
“Je ontdekt dat er in jouw buurt keelkanker vier keer zo vaak voorkomt als het landelijke gemiddelde. Onmiddellijk begin je te zoeken naar een mogelijke oorzaak. Staat ergens in je buurt een fabriek, een afvalstort of een gsm mast, dan is de schuldige snel gevonden.” Mersch beschrijft uitgebreid hoe onze idioot denkt over kanker, vaccins, gezond eten, roken en drinken. Ondertussen betrekt hij verschillende onderzoeken en logisch denken erbij. “Er zijn zo’n tachtig verschillende soorten kanker, de kans dat geen enkele van die kankers in mijn buurt meer voorkomt dan gemiddeld is dus extreem klein.” Doordat “Oogklepdenken” je bewuster maakt van nonsens, stel ik mezelf voor dat je hierdoor minder bang wordt voor ziekte.
Misschien maakt het je ook minder boos op overheid en grote coöperaties. Mersch behoedt je zelfs voor echtelijke ruzies. “Als ik hoogstpersoonlijk de hele kamer gestofzuigd en gedweild heb, dan kan ik me dat een week later nog goed herinneren. Dat mijn vriendin diezelfde dag twee wasmachines heeft gevuld en de kasten heeft opgeruimd, ben ik na een week natuurlijk al lang weer vergeten.”
Schermen met ‘wetenschappelijk onderzoek’
Om kort te gaan; een heerlijk boek voor alle mensen die emotioneel reageren op onzekerheden. In Corona tijd, tijdens de Amerikaanse verkiezingen, wanneer er een aanslag gepleegd wordt, en bij allerhande zorgen over economie, gezondheid en onderwijs wordt er geschermd met veel ‘wetenschappelijk bewijs’. Sterker nog er wordt steeds meer beweerd dat het onderzoek van de ander niet deugd! Daarom is het goed om weer eens naar de basis terug te gaan. Mersch brengt je daar.
Mag je aan deze recensie nu extra veel gewicht hangen omdat deze geschreven is door een psycholoog? Of hang je er minder gewicht aan als je weet dat deze psycholoog HBO is opgeleid in plaats van WO? Maakt het uit of de schrijver van dit stuk het boek schreef na ontvangst van een recensie exemplaar, of dat het boek zelf gekocht is?
Het antwoord is simpel. Je hebt deze recensie uitgelezen omdat het boek je interesseerde. Lees dus vooral het boek en doe zelf onderzoek naar hoe goed jij het boek vindt.
Ruben Mersch
287 blz.
Non fictie
2020
De Vlaamse Reuben Mersch (1976) studeerde filosofie en biologie. Hij is de trotse vader van dochter Ada. Naast zelfbenoemde idioot is Reuben ook een zelfbenoemde nerd. In die hoedanigheid zoekt hij onderzoeken graag zelf uit. Een discussie over vaccinaties bracht hem op het idee het boek Oogklepdenken te schrijven.
Verdiepen in onderzoek
Wil je jezelf nog meer verdiepen in onderzoek en je oogkleppen voor eens en voor altijd afzetten? Bestel dan vooral (één van) onderstaande boeken door op de links te klikken.
Brinkman, J. (2006), Cijfers Spreken. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff b.v.
Baarda, D.B. dr., De Goede, M.P.M. dr., en Teunissen, J. dr., (2005), Basisboek kwalitatief onderzoek – Handleiding voor het opzetten en uitvoeren en van kwalitatief onderzoek. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff b.v.
Mersch, r. (2020), Oogklepdenken – Waarom we allemaal idioten zijn. Amsterdam: De bezige bij
Vonk, R. (2007) Sociale psychologie. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff b.v.
