Leren van andere hersenen

“Hoe wonderlijk onze hersenen zijn, hoe onvoorstelbaar sterk én hoe kwetsbaar”, lonkt een witte tussenkop op de achterkant van mijn nét ontvangen boek over neuropsychologie. Ik heb wel zin om verwonderd te raken over de krachtige kwetsbaarheid van ons mensen. Verderop moedigt de rugtekst mij verder uit tot lezen. “Dit boek is interessant voor iedereen die zich verwondert over hoe wij mensen functioneren en over wat daar allemaal bij komt kijken.” Elf klinische neuropsychologen vertellen elf verhalen. “Over heel gewone mensen, …, bij wie om welke reden dan ook de vanzelfsprekendheid van een goed functionerend stel hersenen verdwenen is.” Hoe kunnen elf unieke verhalen mij iets leren over de hersenen van ons allemaal? Ik vraag het mij af. Wat mij nog meer puzzelt is de vervolgvraag die bij mij opkomt. Hoe kunnen niet werkende hersenen mij iets leren over werkende hersenen?

Over meneer Prins en de tennisclub

Op mijn vensterbank staat een flinke mok groene gemberthee. De zonnestralen van Paasmaandag zullen weldra de chocolade op het schaaltje ernaast smelten. Daarom neem ik alvast een paaseitje. Ik ben helemaal gesetteld om de eerste hoofdstukken te lezen en trek mijn knieën omhoog om ze naar links op de blauwe bank van mijn praktijkruimte te laten vallen. Dan begin ik het voorwoord te lezen; “Dit boek vertelt over meneer Prins…”

© Hoe meneer Prins zijn gedachten kwijtraakte. Verhalen uit de spreekkamer van de neuropsycholoog

De elf psychologen zijn goede verhalenvertellers. Alle dames beschrijven hun eerste ontmoeting met de ander. Dankzij literaire vertelkunst zie je de mensen wachten in de wachtkamer, hoor je hen praten over hun zorgen, ontmoet je hun familie en ruik je hun rozentuin. Je raakt hierdoor betrokken bij twee keer elf mensen (geen elf patiënten plus elf betrokken hulpverleners). De casuïstiek die volgt, lees je daarna als een levensverhaal.En dán gebeurt het wonder. Terwijl de psycholoog de hoofdpersoon met wie jij meeleeft uitleg geeft over psychologie, krijg jíj dus uitleg over neuropsychologie. Middenin het verhaal word je een stukje wijzer over trauma’s, familiesystemen, cognitie, angsten, herinneringen en veel meer. Verdorie als het niet waar is! De (niet) werkende hersenen van de elf hoofdpersonen leren jou de werking over de menselijke psyche. Precies zoals werd beloofd op de kaft. Je kunt in dit geval het boek beoordelen aan zijn kaft.

“Ieder mens heeft zijn eigen geheugenzolder en de kwaliteit van de opslagruimte en de rommeligheid verschilt van persoon tot persoon … Bij een Alzheimerdementie is de kwaliteit van de zolder aangedaan: de lichte spullen waaien door een gat in het dak naar buiten en landen wie weet waar, de andere dozen regenen nat en de inhoud verandert onherkenbaar.”Zo blader je ademloos door alle hoofdstukken heen waarin de neuropsychologen hun onderzoek delen. Die onderzoeken zijn minder stoffig en saai dan het woord je wellicht doet vermoeden. Als lezer kijk je namelijk over de schouder mee van de psycholoog. Je leest mee in het eerste dossier dat op het bureau ligt en bent getuige van de aantekeningen die de psycholoog daarin maakt. Daarna luister je als een vlieg op de muur naar het intakegesprek dat de psycholoog voert met de cliënt en hoor je tegelijkertijd de gedachtestroom van de psycholoog, nog vóór de cliënt ze hoort.

“Aan wie je soms, zomaar opeens, moet denken”

Samen met de psycholoog en de cliënt ben je geëmotioneerd bij de testresultaten: “Als ik het vel van hem aanneem…, excuseert hij zich voor zijn gebrek aan tekentalen. Terwijl ik nog nooit zo blij ben geweest met zo’n slordige, maar óverduidelijke tekening van een kat, een vis en een vogel.” Na de testresultaten en bijbehorende lessen over ons brein, is het tenslotte jammer genoeg tijd om afscheid te nemen van elkaar. “En daar gaat Jeroen. Eén van die patiënten die je altijd bijblijven. Aan wie je soms, zomaar opeens, moet denken en van wie je je afvraagt hoe het met ze gaat.”

Wanneer ik samen met Irene uiteindelijk ook afscheid neem van Janice, is het boek uit. Het was fijn om mee te lezen met mijn collega’s. Wat zijn ze bekwaam, denk ik bewonderend. Ze onderzoeken zorgvuldig, geduldig en betrokken. Op die manier koesteren ze mensen, besef ik me. Dat ga ik zeker in de recensie naar voorbrengen, zo neem ik me voor.

Wat zal ik nog meer in de recensie schrijven, vraag ik mezelf af terwijl de wolken in de lucht van oost naar west trekken. Dat ze zoveel weten, besluit ik. Stuk voor stuk mixen ze de specialistische neuropsychologie met andere stromingen in de psychologie. Dat vind ik een goede zaak. Want zo sluiten wij psychologen mooi aan bij  de mensen die voor ons zitten.

Terug naar mijn oorspronkelijke vraag. Hoe kunnen elf unieke verhalen over (vermeend) hersenletsel, lezers iets leren over hersenen in het algemeen? Door elf professionals te ontmoeten die je mee nemen op hun avontuur van hypotheses en onderzoek. Om uiteindelijk aan te meren bij de uitleg over hun conclusie. Wat wonderlijk, die neuropsychologie. Zo mooi overgebracht in dit prachtige boek.

“Een gevoel van verwondering bekruipt me. Zoals vaker wanneer ik een kijkje in het hoofd van iemand anders heb mogen nemen. Wanneer ik probeer te ontrafelen hoe op het eerste gezicht soms wonderlijke verhalen begrijpelijk gemaakt kunnen worden.”

Hoe meneer Prins zijn gedachten kwijtraakte.
Verhalen uit de spreekkamer van de neuropsycholoog

Helen Anema, Esther van den Berg, Sarai Boelema, Annelies Buhrmann, Irene Huenges Wajer, Josje Kal, Mariska Mantione, Carla Ruis, Haike van Stralen, Kim Verweij & Martine van Zandvoort

187 bladzijden

Boom uitgevers Amsterdam

2022