Wederkerig samenwerken

“Die continuïteit tussen ons en de natuur … terwijl we onze dagelijkse bezigheden verrichten, veranderen de huidschilfers die we laten vallen in stof en draagt de kooldioxide die we uitademen bij aan de groei van planten.” Uit ‘Tuinieren voor je geest‘ van Sue Stuart-Smith.

Metaforen helpen je bij meer inzicht in jouw complexe leven. Wanneer je tuiniert, groeit niet enkel je tuintje weelderig, jijzelf kan ook tot bloei komen. In de grond, tijdens de cyclische seizoenen, in de wederkerige samenwerking met de natuur en het reactieve dialoog, vind je geweldige metaforen in eigen achtertuin. Let maar op!

Sinds 16 september 2022 lees je aan het begin van ieder nieuw seizoen een nieuwe tuingerelateerde metafoor die jouw persoonlijke groei stimuleert. Dit artikel gaat over wederkerige samenwerking in de natuur.

Bloemen houden van mensen en verschillende kleuren groen in de natuur stellen ons gerust. Huisdieren verlagen stress bij mensen. De zonnestralen vol vitamine D beïnvloeden onze energie en stemming. En aardbeien smaken zó heerlijk. De natuur zorgt voor ons mensen en voor zichzelf. Binnen de eigen groep, zoals vleermuizen en wij mensen. En verschillende soorten groepen zorgen voor elkaar, zoals de bloemen en de bijen, of paddenstoelen en bomen.

Dit artikel gaat over wederkerig samenwerken. Want zonder gedeelde winst, is het maar de vraag hoe duurzaam een samenwerking is. Wanneer is er bij samenwerking sprake van wederkerige samenwerking? Over Psychologie duikt in de contextuele theorie voor een antwoord en legt dit antwoord op onze zorg voor tuin en balkon.

© Mirella Brok

Achttien jaar geleden redde mijn schoonmoeder een mini esdoorn boompje in het oerwoud van een tuin achter een net gekocht klushuis. De verwaarloosde tuin ging op de schop. Het enige dat bleef staan waren een conifeer, een stokoude rozenstruik met roze bloemen, een hoge seringenstruik die wit bloeit, een forsythia die in maart geel kleurt en, dankzij mijn schoonmoeder, het esdoorn boompje.

Het boompje is ondertussen sterk genoeg geworden om onze hangmat te dragen en zomers schaduw te bieden. In de herfst laat de boom prachtige gele bladeren en trosjes met propeller gevormde zaden vallen. Iedere zomer groeit de invasie van duizenden jonge esdoorn boompjes. Het is een monniken karwei om al deze esdoorns te wieden. Zou deze monnik dat niet doen, dan is er over 50 jaar geen tuin meer, maar een esdoorn bosje met veel minder bloemen en biodiversiteit.

Frans de Waal in ‘Tussen mensen‘: “Een vorm van verantwoordelijkheid in apengroepen zien we in de manier waarop ze omgaan met hun kinderen. Als kinderen krijsen, beschouwt de hele groep dat als een zaak van de moeder om dit op te lossen en wordt het kind naar de moeder gebracht.” Als ‘bezitter’ of ‘huurder’ van jouw bloembakken, balkon of achtertuin, ben jij verantwoordelijk voor dat stukje natuur. Neem  je jouw verantwoordelijkheid? Contextueel gezien heb je een verplichting om wederzijdse belangen te behartigen.

De lange termijn van relaties en dus samenwerking

Contextuele therapie omschrijft de wederkerigheid binnen relaties als de ethische balans van geven en ontvangen van zorgzaamheid tussen mensen. Evolutiepsychologen en biologen herkennen de wederkerigheid in relaties in de natuur. Daarover filosoferend kunnen we de contextuele theorie wellicht breder trekken, van mens naar natuur. Dan kunnen we door een contextuele bril kijken naar de natuur en onze langdurige relatie met onze eigen achtertuin. Een intergenerationele verticale relatie waar jij nu verantwoordelijk bent voor de natuur over honderd en over vijfhonderd jaar. Bijvoorbeeld door voor je grond te zorgen. En door je tuin voor jouw psyche te laten zorgen.

Hieronder lees je wat er belangrijk is bij wederkerige relaties volgens het contextuele gedachtegoed. Het is daarmee ook voor belang voor samenwerken. Bijvoorbeeld tussen mens en diens natuurlijke omgeving.

• De balans van geven en nemen wordt gemeten over een lange periode van jaren, decennia, en zelfs eeuwen. Een balans kan over vele generaties bekeken worden.
• Het is belangrijk dat zorgzaamheid zichtbaar is voor ontvanger en gever.
• Geven en nemen is gepast voor ontvanger en gever.

Zo ontstaat er een wederkerige balans tussen geven en ontvangen tussen jou en je tuin. Jij snoeit en gebruikt het snoeiafval als mulch, jouw tuin geeft jou en insecten mooie bloemen. Goed voor honing en bestuiving. Je zelfwaarde neemt toe na zo’n nuttige klus. Op jouw beurt haal je bladeren en dode takjes van het gras en gooit ze in de perkjes, zodat jouw grasveld en perkjes mooi groeien, de wormen wat te eten hebben, egeltjes zich kunnen verstoppen, paddenstoelen kunnen ontwikkelen. Je wipt de tegels uit je voortuin voor struiken en boompjes. Dat groen geeft jou privacy, bekijks voor voorbijgangers, schuilplekken voor musjes, koelte in de zomer en afvoer voor regenwater.

Heb jij nog meer te geven aan je balkon, voor- of achtertuin?

Een nog niet zo Roomse monnik

Frans de Waal in ‘Tussen mensen‘: “Alle soorten die vertrouwen op samenwerking, kennen hulpvaardigheide en loyaliteit aan de groep. Dit evolueerde naar een hecht sociaal leven, waarbij verwanten en metgezellen die deze gunst ook konden retourneren, worden bevoordeeld. De impuls om anderen te helpen had dus overlevingswaarde. … Als we in onze samenleving geneigd zijn het goede te doen, is dat erg afhankelijk van wat we ons kunnen permitteren. … We zij daarin nog niet ver genoeg geëvolueerd en daarom nog niet in staat als één groep de wereld te redden.”

Laat deze monnik dus niet Roomser zijn dan de paus en toegeven dat een esdoorn bos ook niet in het eigen beeld van schoonheid past. En dat er toevallig een grote liefde voor tuinieren bestaat. Makkelijk schrijven dus, zo’n moraliserend artikel.

Dat neemt niet weg dat de zorg voor biodiversiteit wel degelijk geboden wordt, ondanks de egoïstische intenties. Volgens de contextuele therapie is het zichtbare gedrag uiteindelijk wat telt. Wellicht dat in de lange wederkerige relatie met de natuur, de balans dan weer rechttrekt.

Nog meer samenwerken in je tuin?

Krijg je geen genoeg van de serie psychologisch tuinieren? Lees dan onze eerdere artikelen in ons archief. En abonneer je op onze nieuwsbrief, zodat je wekelijks geïnformeerd wordt van onze nieuwste artikelen en podcasts.

Hieronder vind je een overzicht van de gebruikte literatuur bij het schrijven van dit artikel. Als je klikt op één van de links, dan kom je vanzelf bij Bol uit. Koop je daar je eigen exemplaar, dan steun je via deze affiliatie links onze gratis site: OverPsychologie.nl

• Brok, M. (2021). Evolutie van samenwerken. Verleent via: https://www.overpsychologie.nl/evolutie-van-samenwerken/
• Nuyts, A. en Sels, L. (2017). Tussen mensen. Contextueel denken over relaties, familie en samenleving. Tielt: Uitgeverij Lannoo Campus.
  Lees hier OverPsychologie’s recensie ‘Familierelaties kun je wél in woorden uitdrukken‘.
• Schwartzberg, L. (2019). Fantastic Fungi. Verleent via: https://www.netflix.com/nl/title/81183477
• Stuart-Smit, S. (2021). Tuinieren voor de geest. Hoe we gelukkiger worden van zaaien, wieden en snoeien. Amsterdam: De bezige bij.
  Lees hier OverPsychologie’s recensie ‘Tuinder van je eigen gemoed‘.
• Theuns, R. (2023). Leef je leven in balans – Heb jij last van je lichaam of heeft je lichaam last van jou? Zwaag: Pumbo.
  Lees hier OverPsychologie’s recensie ‘Lichaam en geest in balans.’